'Dit project werd gerund door de wet van Murphy'
NAARDEN/BUSSUM - Treinreizigers op station Naarden-Bussum die slecht ter been zijn of zware koffers hebben, hoeven sinds vrijdag niet meer te worstelen met de trap naar het middenperron. ProRail opende vrijdagmiddag twee nieuwe liften. Terwijl de aanleg van de liften zes maanden in beslag nam, kostte de aanleg van de liftschachten maar liefst vijf jaar. Telkens weer stroomde grondwater de bouwputten in en werd de oplevering uitgesteld. Kosten voor ProRail: zeven miljoen euro in plaats van de begrote vier. Projectmanager Martin Brinkhuis van ProRail vertelt waarom het allemaal zo lang duurde. "Dit project werd gerund door de wet van Murphy."
"1 juli 2013. Die dag zal ik nooit vergeten. Ik werd wakker met een mailtje dat de bouwput weer helemaal vol water stond, terwijl ik dacht dat we het grondwater nu eindelijk onder controle hadden. Toen heb ik heel hard gevloekt. Het huilen stond me nader dan het lachen." Projectmanager Brinkhuis blikt met een kop koffie in stationsrestauratie Julia's terug op de lastigste klus die hij ooit deed.
Het kostte ProRail vijf jaar om het grondwater onder het station definitief buiten de bouwputten voor de liften te houden. De bodem werd geïnjecteerd met waterglas, het grondwater werd bevroren, duikers stortten onderwaterbeton en lekkages werden afgedicht met stalen platen. Maar telkens als een methode leek te werken, kwam het water weer terug. Tot eind vorig jaar de combinatie van onderwaterbeton, staal, waterglas en ijs uiteindelijk bleek te werken.
Blij met de opening vrijdag?
"Heel erg. Het is fijn voor de reizigers. Met het team hebben we 4 december al gevierd dat het lek boven was. Dat was het moment dat de betonnen vloeren en wanden van de liftschachten waren uitgehard en dat we met de aanleg van de liften zelf konden beginnen. Toen werd het een normaal project na de vijf jaar dat het project gerund werd door de wet van Murphy."
'Anything that can go wrong, will go wrong', bedoel je?
"Het begon al bij de start van het werk in maart 2009. Toen plaatste de aannemer kanttekeningen bij de door ons gekozen methode van waterglasinjecties. De bouwput van de liftschacht is zeven meter diep en drie bij drie meter breed. Om een gat te kunnen graven voor de lift moeten de wanden en vloer van de schacht stevig en waterdicht zijn. Dat wilden we doen door waterglas in de bodem te spuiten, een chemisch goedje dat snel uithardt. Maar de aannemer vroeg zich af of dat wel zou houden, zo vlak naast een druk spoor dat veel trillingen geeft. Dus dat hebben we toen eerst onderzocht."
Dus nog voordat er een schep de grond in ging, lag het werk al stil?
"Experts van de Universiteit van Leuven hebben een jaar lang onderzocht of het veilig kon. Als je niet weet of de methode veilig is, ga je ook niet graven. Nadat we een geslaagde proef hadden gedaan, hebben we in mei 2010 besloten toch de waterglasmethode toe te passen. Maar omdat we daarvoor het treinverkeer op twee sporen stil moesten leggen, konden we daar pas in maart 2011 daadwerkelijk mee beginnen."
Pardon?
"Een 'treinvrije periode' zoals wij dat noemen, moet een jaar van tevoren worden ingepland. Het ingrijpend aanpassen van de dienstregeling heeft nogal wat voeten in de aarde. In maart hadden we de wanden rond de twee liftschachten verhard met waterglas en de putten uitgegraven. Honderden kuub zand en puin werden afgevoerd. Maar in oktober stroomde de bouwkuip bij perron 1 vol met grondwater. Eerst langzaam, toen snel. We hebben het werk stopgezet vanwege instortingsgevaar. Begin 2012 gebeurde hetzelfde met de liftschacht op het middenperron. We hebben dat jaar van alles geprobeerd om het lekkende grondwater te stoppen: zakken met verharding in de gaten gestopt, staalplaten voor de lekken gemonteerd, gezocht naar het hoofdlek."
Een jaar lang lekken dichten? Waarom duurde dat zo lang?
"Achteraf gezien hadden we eerder moeten stoppen nadat de waterglasmethode niet 100 procent bleek te werken. Maar we waren te gefocust op het vinden van een technische oplossing. Het kostte voor elke oplossing tijd om de aanpak uit te denken, mensen te mobiliseren en het uit te voeren. In oktober 2012 zijn we met bodemspecialisten en hoogleraren om tafel gegaan. De experts kwamen met de methode van bevriezen, waarbij je door vrieslansen veertien meter diep de grond in te steken al het grondwater rondom de bouwput tijdelijk bevriest. Zodra er een ijswand is ontstaan, kun je snel een betonnen wand aanleggen. Daar zijn we in maart 2013 mee begonnen. Ook daar zaten weer maanden tussen, maar we moesten een partij vinden die dit specialistische werk kon doen, de juiste apparatuur vinden en het grote materiaal dat je voor het vriezen nodig hebt, veilig het station binnenhalen."
En het bevriezen van het grondwater werkte?
"Na acht weken vriezen stopte inderdaad de lekkage. Op perron 1 hebben we de put leeg gepompt. Het leek goed te gaan maar op 1 juli kreeg ik het bericht dat de put toch weer helemaal vol water stond. Het was een drama. We hebben duikers laten komen om onder water het lek te vinden. Er bleek een gat van één bij één meter te zitten. Tot op de dag van vandaag is dat een technisch mysterie: geen van onze experts kon dat lek verklaren na tien weken vriezen. Als oplossing hebben we in augustus de hele onderkant van de bouwput, die vol water stond, volgestort met beton. De vriezer hebben we aangelaten. Duikers hebben daarvoor onder water het stalen vlechtwerk op zijn plek gezet. Het beton hebben we vervolgens uitgehakt om ruimte te maken voor de lift."
Dat was de doorbraak?
"Ja. Niet bevriezen, maar constructief onderwaterbeton bleek te werken. Hoewel we in oktober opnieuw lekkage in de lift bij perron 1 hadden. Die hebben we opgelost door een grote staalplaat voor het lek te zetten. Bij de lift op het middenperron hebben we dezelfde methode gebruikt. Op 4 december hebben we daar met succes de laatste betonwand gestort. Toen wisten we dat het eindelijk over was. Daarna zijn we het staalwerk van de liften gaan aanleggen. Nu, een half jaar later, zijn de twee liften feestelijk in gebruik genomen."
Vijf jaar doordrammen. Heb je nooit overwogen om het project aan een ander te geven?
"Stoppen is voor mij geen optie. Het moet en het zal bij mij, ik ben fanatiek wielrenner. Vanaf 2012 werd het persoonlijk. 'Nu ga ik het oplossen ook', dacht ik. Maar ik ben wel aan mezelf gaan twijfelen. Het voelde alsof ik heel Utrecht Centraal aan het verbouwen was, maar dan op negen vierkante meter."
In Naarden en Bussum was kritiek te horen. 'In Amsterdam bouwen ze een kilometerslange Noord-Zuidlijn diep onder een stad op palen. We zetten mensen op de maan. Maar twee liftjes aanleggen op het station, dat lukt niet.' Wat deed dat met jou?
"Mensen vergeten soms hoeveel moeite het gekost heeft om überhaupt een raket in de ruimte te schieten; succes doet eerdere mislukkingen vergeten. Ik heb slapeloze nachten van dit project gehad. Je hebt projecten die goed gaan en projecten die slecht gaan. Dat is de normaalverdeling. Maar deze valt daarbuiten. Als ik terugkijk, stel ik vast dat ik een completer mens ben geworden. Ik ben kritischer, voorzichtiger geworden. Ik zeg nu eerder 'niet doen', dan 'laten we het gewoon proberen'."
Welke lessen heeft ProRail uit het project getrokken?
"Waar moet ik beginnen? We hebben een grootscheepse evaluatie gedaan waar een hele boodschappenlijst met lessen uit is gekomen. Die delen we nu met alle projectleiders. Een daarvan is dat we in de communicatie meteen transparant moeten zijn over wat er misgaat. Neem de omgeving mee in wat er gebeurt. Zo weten de mensen wat ze kunnen verwachten. De lessen zijn te lezen op www.lifteninnaardenbussum.nl. Maar ik ga persoonlijk nog op tilt bij het horen van het woord grondwater."
Tijdslijn
1874 Bouw station Naarden-Bussum
1920 Bouw tunnel stationshal - middenperron
1970 Start Bussumse lobby voor lift
1999 Eerste tekeningen NS voor loopbrug of lift
2000 Discussie tussen NS, ProRail en Bussum over kosten
2006 Besluit voor lift. ProRail raamt 4 miljoen euro in
2008 Aannemer geselecteerd
2009 Start aanleg liftschacht met waterglasinjecties
2010 Onderzoek naar veiligheid waterglasinjecties
2011 Waterglasinjecties werken onvoldoende. Bouwputten lopen vol
2012 Pappen en nathouden. Experts zeggen: bevriezen
2013 Bevriezen werkt onvoldoende, opnieuw lekkages. Nieuwe aanpak: onderwaterbeton
2014 Aanleg liften en oplevering