Spoor naar het verleden; het Joodse schooltje in Bussum
In de oorlogsjaren 1941 tot 1943 was er in het huis van de familie Minkenhoff in de Mecklenburglaan 14 een schooltje gevestigd.
BUSSUM Al fietsend langs de vorig jaar geopende Gedenkroute Gooise Meren kom je bij een plek waar veel Joodse kinderen uit Naarden en Bussum bijna een jaar onderwijs hebben gekregen: het huis van de familie Minkenhoff in de Mecklenburglaan 14.
Dit was geen schoolgebouw, maar een woonhuis waar op de benedenverdieping de kantoren waren van het familiebedrijf dat al sinds het begin van de 20ste eeuw in Bussum gevestigd was. Hoe kwam in dit huis in 1941 een school terecht?
Terug naar de zomer van datzelfde jaar: alle scholen in de regio kregen de onder geheimhouding verstuurde opdracht om de leerlingen van wie vermoed werd dat ze Joods waren, op te geven aan het ministerie van Onderwijs. De meeste schooldirecteuren deden dit plichtsgetrouw, waarbij ze vaak ook kinderen vermeldden die naar hun mening ‘vermoedelijk van Joodsche bloede’ waren. Alleen de directeur van de Godelindeschool schreef dat er geen Joodse leerlingen op zijn school zaten. Of dit daadwerkelijk het geval was, of omdat hij geen zin had om met de bezetter mee te werken, weten we niet. Als er mogelijk leerlingenlijsten uit die tijd bewaard zijn, is dat uit te zoeken.
In ieder geval kregen de kinderen uit Naarden en Bussum met een Joodse achtergrond het bericht dat ze na de vakantie niet langer meer naar de scholen in de regio mochten. Wel gold voor hen nog steeds de leerplicht, dus er moest toch, en snel, onderwijs voor ze geregeld worden. IJs Vissel, leraar van het Instituut Gooiland (ook ontslagen wegens zijn Joods-zijn), ging aan de slag en samen met Sal van Gelder, de energieke jonge voorganger van de Joodse gemeente sinds voorjaar 1941, wist hij Joodse docenten te vinden, werd lesmateriaal en meubilair gekocht en al binnen enige weken kon de school starten met zo’n honderd leerlingen voor het lager onderwijs.
In eerste instantie was het Bussumse Joodse schooltje gevestigd in een grote villa in de Willemslaan nummer 24, maar al na enige tijd daalde het aantal leerlingen en verhuisde het naar de Mecklenburglaan. De kantoren op de benedenverdieping van het woonhuis van de familie Minkenhoff werden hiervoor gebruikt – ze stonden leeg omdat het bedrijf van de familie door de Duitsers was geconfisqueerd. Ook Robby Minkenhoff, destijds 10 jaar oud, ging naar deze school. Nou ja, naar de benedenverdieping van zijn eigen huis. Zijn broer Eddy, toen 13, ging met de trein naar Amsterdam waar hij de middelbare Joodse Montessorischool bezocht, omdat de nieuw op te richten Joodse middelbare school in Hilversum pas laat van de grond kwam. Op de foto is hij de langste jongen op de achterste rij: stoer kijkt hij de camera in, net zo stoer als op de groepsfoto van de Bussumse padvinders uit 1939. Alleen zijn de over elkaar geslagen armen nu bedoeld om de verplichte Jodenster te maskeren.
Begin 1943 kwam alles tot een eind: het schooltje sloot definitief. De familie Minkenhoff moest, net als alle Joodse inwoners uit de regio, gedwongen vertrekken naar Amsterdam. Van daar zou Eddy nog blijven corresponderen met zijn vriendje Wout uit Bussum; brieven en kaartjes die ontroerend zijn in hun eenvoud: jongens onder elkaar die het over meisjes hebben, de schoolkrant, de hoop elkaar weer snel te zien. Tot het laatste kaartje bij Wout op de mat viel - uit Westerbork, kort voor de familie in juni 1943 op transport zou worden gezet naar hun eindstation: Sobibor.